W Unii Europejskiej niedawno zatwierdzono dwie szczepionki przeciwko SARS-CoV-2 – bnt162b2 (z BioNTech / Pfizer) i mrna 1273 (z Moderna). Obie opierają się na technologii mRNA (szczepionki mRNA), która jest nowatorska i nie była szeroko stosowana na ludziach poza badaniami klinicznymi. Ponieważ te szczepionki mają być stosowane w skali całej populacji, pojawiły się związane z nimi obawy. Jednym z nich jest pytanie, czy szczepienie może mieć negatywny wpływ na dziecko lub matkę w czasie ciąży i po jej zakończeniu.

Na początek musimy bardzo jasno sprecyzować jedną kwestię: celem tego artykułu nie jest udzielanie porad medycznych. W takich sprawach zalecamy konsultacje z wykwalifikowanymi pracownikami służby zdrowia; w szczególności w przypadku szczepionki COVID-19 w kontekście ciąży. Celem artykułu jest podsumowanie dostępnych danych na temat szczepień w czasie ciąży i omówienie ich w kontekście szczepionki na COVID-19.

Chociaż dane dotyczące szczepionki przeciwko COVID-19 są w tej kwestii ograniczone, ważne jest, aby wspomnieć o pewnych podstawowych informacjach dotyczących żywych szczepionek (np. Ospy) i szczepionek nie zawierających żywych drobnoustrojów (DTP lub COVID-19). Wykazano, że szczepienie ciężarnych kobiet szczepionkami nie zawierających żywych drobnoustrojów (takimi jak szczepionka przeciw grypie i DTP) jest bezpieczne i skuteczne [4, 5]. Z wyjątkiem szczepionek przeciwko ospie i żółtej febrze, inne szczepionki można bezpiecznie podawać osobom karmiącym piersią. Obie ww. wymienione szczepionki zawierają żywe atenuowane wirusy, które w przypadku transmisji są niebezpieczne dla dziecka [6]. Ustalono również, że przeciwciała IgG przekazywane są przezłożyskowo nienarodzonemu dziecku w ostatnim trymestrze, a wydzielnicze IgA – podczas karmienia piersią. Dziecku uzyskuje w ten sposób tymczasową ochronę [11].

Jedyne dostępne badania bezpośrednio kontrolujące wpływ szczepienia COVID-19 na ciążę lub potomstwo pochodzą z badań przeprowadzonych na zwierzętach przez firmy Moderna i BioNTech. Naukowcy nie zaobserwowali żadnego negatywnego wpływu na płodność, ciążę ani rozwój płodu czy rozwój po urodzeniu u szczurów. Zarówno płody, jak i potomstwo po urodzeniu posiadały wykrywalne przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2. To niekoniecznie jednak przekłada się na ludzi. Brak jest danych na temat karmienia piersią lub przenoszenia szczepionki przeciw COVID-19 płodowi u ludzi [2, 3].

Jak dotąd istnieje bardzo niewiele danych klinicznych, które potwierdzałyby jakiekolwiek stanowisko na ten temat. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, że ciąża jest jednym z kryteriów wykluczenia z badań klinicznych, chyba że jest to grupa szczególnie docelowa. Ciąża może wystąpić u osoby biorącej udział w badaniu, w takim wypadku ochotniczki są wykluczane ale wciąż monitorowane [1]. Warto zauważyć, że od 14 listopada 2020 r. 12 zaszczepionych ochotników biorących udział w badaniu BioNTech (i 11 z grupy placebo) zgłosiło ciążę. W grupie szczepionej nie zaobserwowano zdarzeń niepożądanych, takich jak np. samoistne poronienie [2].

Jedną z głównych obaw związanych bezpośrednio ze szczepieniami przeciw COVID-19 jest użyte w szczepionce białko. Zakłada się, że część wirusa SAR-CoV-2 (białko Spike), która jest wytwarzana przez szczepionki mRNA, będzie powodować problemy z płodnością lub ciążą ze względu na podobieństwa do syncytyn. Syncytyny są białkami odgrywającymi rolę w rozwoju łożyska u ludzi. Dlatego wysuwa się hipotezę, że przeciwciała wytworzone przeciwko białku Spike będą atakowały syncytyny, niszcząc łożysko [7]. Obawy te nie zostały do tej pory potwierdzone w badaniach klinicznych ani w żadnej analizie podobieństwa białek.

Decyzję dotyczącą szczepienia należy dokładnie omówić z pracownikiem służby zdrowia w każdym indywidualnym przypadku. Korzyści i ryzyko zostaną stwierdzone na podstawie indywidualnej historii choroby i stanu ciąży. Zakażenie SARS-CoV-2 może potencjalnie stanowić zagrożenie dla kobiety w ciąży [8]. WHO niechętnie wydaje takie zalecenie [9], ale krajowe grupy zawodowe (takie jak American College of Obstetricians and Gynecologist) stwierdziły, że wyboru należy dokonywać w każdym przypadku indywidualnie [10]. Przyczyną takiej rozbieżności jest to, że analiza stosunku korzyści do ryzyka oparta na tak ograniczonych danych jest złożona, zwłaszcza w świetle pandemii.

Podsumowując, ilość danych dotyczących bezpieczeństwa szczepień opartych na mRNA przeciwko SARS-CoV-2 u kobiet w ciąży lub karmiących, wykraczających poza badania przedkliniczne, jest bardzo ograniczona. Zdecydowanie zaleca się kontakt z zaufanym pracownikiem służby zdrowia i zapoznanie się z zaleceniami w tej sprawie władz lokalnych i grup ekspertów przed podjęciem decyzji o szczepieniu.