Żyjemy w czasach, w których świat zachodni zmaga się z nadwagą i otyłością. Istnieje mnóstwo diet, od Keto po Paleo, od FODMAP po Przerywany Post. Większość z nich pozwala na początku na szybką utratę wagi. Jednak często te trendy zdrowotne prowadzą do tak zwanego „efektu jo-jo”, w którym kilogramy wracają, gdy tylko dieta zostanie przerwana [1, 2]. Udowodniono, że wielokrotne cykle diety „jo-jo” znacznie zwiększają odkładanie się tłuszczu, nawet bardziej niż konsekwentna dieta wysokotłuszczowa [3].

Dzisiaj przyjrzymy się diecie przerywanego postu. Jakie są jej korzyści zdrowotne i, co najważniejsze, jakie są skutki uboczne?

Istnieją różne podejścia do przerywanego postu, z których wszystkie mają na celu okresowe przerwy w jedzeniu. Najpopularniejsza metoda przerywanego postu pozwala na 8-godzinne okno żywieniowe dziennie, po którym następuje 16-godzinny okres postu, co jest określane jako karmienie ograniczone czasowo (TRF – time-restricted feeding) [1]. Jednakże niektóre strategie postu polegają również na robieniu tylko kilku „dni postu” w tygodniu, przy niewielkim lub zerowym zużyciu energii, któremu towarzyszy normalne „nieograniczone” przyjmowanie pokarmu przez resztę tygodnia, na przykład co drugi dzień postu (ADF – alternate-day fasting), okresowego przedłużonego postu (PF – prolonged fasting) lub przerywanego ograniczenia kalorii (ICR – intermittent calorie restriction) [2].

Teoria postu polega na tym, że podczas „stanu postu” organizm spala tłuszcze jako źródło energii, zmniejszając w ten sposób masę tłuszczu. Zostało naukowo zbadane, że czasowa deprywacja żywieniowa wiąże się z korzyściami zdrowotnymi, takimi jak lepszy metabolizm glukozy, zmniejszona akumulacja lipidów i zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych [4,5].

Sukcesy tych badań naukowych zostały jednak nieco wyolbrzymione przez prasę. Większość wspomnianych wyników pochodzi z badań na zwierzętach, a dowody dotyczące zdrowia ludzi są jedynie wstępne [6]. Istnieją doniesienia o obniżeniu poziomu trójglicerydów (tłuszczów) i LDL (złego cholesterolu) wśród uczestników badania przerywanego postu, podczas gdy inne badania nie wykazują żadnego efektu [2, 7]. Odpowiednim wyjaśnieniem tego jest to, że uczestnicy badania, którzy rozpoczynają dietę z nadwagą, są również tymi, którzy tracą najwięcej na wadze, a następnie spadają im trójglicerydy i LDL. Jednak w przypadku uczestników, którzy nie mieli skrajnej nadwagi, wyniki nie są tak obiecujące. Inną kwestią jest to, że większość badań na ludziach jest przeprowadzana na małych, wybranych grupach, które nie reprezentują właściwie całej populacji. Jak dotąd nie jest jasne, czy osoby zdrowe również osiągną takie same pozytywne efekty [6].

Typowe skutki uboczne spotykane na początku diety przerywanego postu obejmują zmęczenie, wahania nastroju i zwiększone uczucie głodu [8]. Co więcej, badania wykazały, że przedłużona głodówka zaburza rytm dobowy. To z kolei wpływa na zegar biologiczny, który wpływa na uwalnianie hormonów, takich jak insulina i hormon stresu kortyzol [9]. Rytm okołodobowy kontroluje wiele aspektów cyklu snu i czuwania, takich jak ciśnienie krwi, tętno, temperatura ciała i wydzielanie hormonów. Na przykład poziom insuliny jest częściowo regulowany przez rytm dobowy, aby zwiększyć poziom hormonów wcześnie rano, przygotowując organizm do spożycia śniadania. Myszy mają odwrotny cykl snu i czuwania, co sprawia, że badania na gryzoniach są trudne do przełożenia na ludzi [9]. Niemniej jednak przerywany post u myszy spowodował obniżenie poziomu insuliny w ciągu dnia. Okazało się to prawdą nawet wtedy, gdy głodzone myszy zjadły dwa razy więcej podczas okresu jedzenia w porównaniu z myszami karmionymi ad libitum, co skutkowało podobnym spożyciem kalorii [4, 10].

Co więcej, chociaż wiadomo, że utrata masy ciała pozytywnie obniża poziom kortyzolu, wykazano, że intensywny post zwiększa poziom i częstotliwość wydzielania kortyzolu, co indukuje ostrą reakcję stresową w organizmie [11]. Podczas gdy funkcją insuliny jest usuwanie glukozy z krwi w celu jej przechowywania, kortyzol uwalnia glukozę do krwi w celu natychmiastowego zużycia energii. Krótkotrwały kortyzol jest zdrowy dla organizmu, ponieważ ma właściwości przeciwzapalne. Jednak przewlekle wysoki poziom kortyzolu prowadzi do podwyższenia poziomu glukozy, co zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy i otyłości, ale także osłabia odpowiedź immunologiczną i zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych [10, 12].

Podsumowując, chociaż wystarczająca liczba badań sugeruje, że post przerywany jest bezpieczny dla większości ludzi (przed rozpoczęciem należy zawsze skonsultować się z lekarzem), nadal mogą wystąpić negatywne skutki uboczne. Niestety, nie zostały one jeszcze dokładnie zbadane, głównie dlatego, że większość badań dotyczących postu przerywanego przeprowadzono na gryzoniach.