Podsumowanie:

• Działanie wielu leków na kaszel dostępnych bez recepty jest niepotwierdzone.
• Badania sugerują, że miód może być korzystny i można go wypróbować jako domowy środek łagodzący ostry kaszel u dzieci, ma on jednak kilka wad.
• Miód może pomóc w łagodzeniu podrażnień i stanów zapalnych gardła.
• Dzieciom poniżej pierwszego roku życia nie należy podawać miodu ze względu na ryzyko paraliżu dziecięcego.

Popularnym sposobem radzenia sobie z przeziębieniem lub bólem gardła są tak zwane domowe sposoby. W tym artykule chcemy skupić się na jednym konkretnym remedium domowym – miodzie – i jego skuteczności w łagodzeniu ostrego kaszlu.

Kaszel jest mechanizmem obronnym organizmu służącym do pozbycia się nadmiernej wydzieliny, śluzu i ciał obcych obecnych w gardle. Występuje również w wyniku zapalenia i podrażnienia górnych dróg oddechowych. Ostry kaszel u dzieci trwa zwykle do dwóch tygodni i jest najczęstszym objawem infekcji górnych dróg oddechowych. Infekcje wirusowe są przyczyną większości zapaleń dróg oddechowych, podczas gdy tylko 10% przypadków jest spowodowanych przez bakterie [1]. Infekcja zwykle ustępuje samoistnie, jednak kaszel może mieć wpływ na jakość życia i sen zarówno dzieci, jak i rodziców, dlatego często poszukuje się szybko działającego środka łagodzącego objawy [2].

Stosuje się wiele dostępnych bez recepty leków przeciwkaszlowych i często są one zalecane przez lekarzy rodzinnych jako pierwsza linia obrony. Dwa najpowszechniejsze to dekstrometorfan, który łagodzi kaszel, wpływając na część mózgu, która go powoduje, oraz difenhydramina, która jest lekiem przeciwhistaminowym (leki przeciwhistaminowe). Nie ma jednak mocnych dowodów potwierdzających ich skuteczność na kaszel. Porównując te preparaty z placebo u dorosłych i dzieci cierpiących na ostry kaszel, stwierdzono, że nie ma solidnych dowodów przemawiających za lub przeciw ich skuteczności w leczeniu tych objawów [3].

Miód nie jest lekiem, choć został dokładnie przebadany w celu oceny jego skuteczności na ostry kaszel. Ogólnym celem badań było podanie dzieciom cierpiącym na ostry kaszel miodu, leku dostępnego bez recepty lub placebo i obserwacja postępu ich kaszlu. Wyniki uzyskano za pomocą kwestionariuszy wypełnianych głównie przez rodziców. W jednym badaniu pojedyncza dawka miodu przed snem okazała się skuteczniejsza niż dekstrometorfan czy difenhydramina w łagodzeniu kaszlu związanego z infekcją górnych dróg oddechowych u małych dzieci [4]. Nie uzyskano jednak tego samego efektu, gdy dawki były podawane przez trzy kolejne dni; wszystkie preparaty działały w podobny sposób [5]. Porównując sam miód i dekstrometorfan o smaku miodu, nie zaobserwowano różnic w łagodzeniu kaszlu ani w poprawie snu. Mimo to, rodzice oceniali wpływ miodu na poprawę objawów bardziej przychylnie [6]. Podobnie było w innym badaniu, gdzie zbadano trzy różne rodzaje miodu i porównano je z placebo (syrop daktylowy). Chociaż pojedyncza dawka we wszystkich warunkach doprowadziła do poprawy objawów, wszystkie trzy produkty miodowe wydawały się działać lepiej i ponownie zostały ocenione przez rodziców wyżej niż placebo w łagodzeniu nocnego kaszlu ich dziecka [7].

W przeglądzie sześciu małych badań z 2018 r. (łącznie 899 dzieci) autorzy mieli na celu połączenie danych z poprzednich badań w celu sformułowania solidnych wniosków na temat wpływu miodu na ostry kaszel. Doszli do wniosku, że miód prawdopodobnie łagodzi objawy kaszlu, zmniejsza nasilenie kaszlu oraz poprawia jakość snu lepiej niż placebo lub brak leczenia. Ponadto, może działać równie dobrze jak dekstrometorfan i lepiej niż difenhydramina. Obserwowane działania niepożądane były porównywalne we wszystkich przypadkach [2]. Uznano, że miód jest bezpieczny dla niemowląt w wieku powyżej jednego roku, ponieważ małe dzieci w wieku poniżej 12 miesięcy nie są jeszcze w pełni chronione przed potencjalnym zanieczyszczeniem miodu, które może spowodować paraliż dziecięcy [8]. Niemniej jednak, ze względu na ograniczenia badań, autorzy nie mogli z całą pewnością dojść do wniosku, czy istnieją mocne dowody przemawiające za lub przeciw stosowaniu miodu. Ograniczenia te obejmują skalę badań, niezweryfikowane lub niejasne skale kaszlu, niejednoznaczne lub zmieniające się pytania do rodziców, preferencje rodziców wobec środków leczenia “domowego” względem leków, sposób podawania środków przez rodziców, jak również różne dawki i rodzaje miodu [2]. Warto zauważyć, że ten przegląd jest częścią Cochrane Database of Systematic Review z biblioteki Cochrane, która gromadzi wysokiej jakości bazy danych, aby doradzać w podejmowaniu decyzji dotyczących opieki zdrowotnej [9].

Miód może pomóc złagodzić objawy kaszlu na kilka sposobów. Jest on złożonym produktem naturalnym, zawierającym głównie cukry, ale także szeroką gamę białek (białko) (w tym enzymów), witamin (witamina), minerałów, przeciwutleniaczy i związków fenolowych (związek fenolowy). Jego unikalny skład powoduje, że ma on właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, metaboliczne i przeciwutleniające. Właściwości te mogą być wykorzystywane szczególnie w zastosowaniach zewnętrznych [10, 11, 12, 13, 14 , 15, 16]. Jednakże czynniki takie jak gatunek pszczoły, źródło kwiatów, położenie geograficzne, klimat i metoda przetwarzania mogą powodować różnice w składzie miodu. Na przykład, miód z tego samego źródła kwiatowego zebrany w sąsiednich krajach różnił się aktywnością przeciwutleniającą i właściwościami chemicznymi [17]. Chociaż istnieją komercyjne terapeutyczne rodzaje miodu (takie jak miód manuka), wykazano, że niektóre lokalnie produkowane miody mogą mieć równoważne działanie przeciwbakteryjne [11]. Konsument powinien mieć również świadomość, że bardzo często miód jest fałszowany poprzez mieszanie z tanimi słodkimi syropami, obniżającymi jakość produktu [18].

Działanie miodu może również wynikać z jego właściwości kojących. Środki kojące złożone głównie z cukrów mogą działać krótkotrwale poprzez zwiększenie produkcji śliny, połykanie i pokrywanie błony śluzowej, łagodząc w ten sposób podrażnienia i stany zapalne. Miód został nawet wymieniony w 2001 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako potencjalnie użyteczny środek kojący kaszel u dzieci związany z infekcją górnych dróg oddechowych [19]. Popularne syropy na kaszel mają konsystencję podobną do miodu. Z tego powodu, większość korzystnych efektów syropu na kaszel może wynikać raczej z innych składników syropu (na przykład glicerolu i jego cech – łagodzenie, natłuszczanie i słodkość), niż z obecnych aktywnych składników farmakologicznych [20].

Podsumowując, chociaż w wielu badaniach oceniano wpływ miodu na ostry kaszel i w większości uzyskano korzystne wyniki, badania te mają ograniczenia i nie dostarczają solidnych dowodów. Niemniej jednak, ze względu na wiele ogólnych zalet miodu, a także jego konsystencję i słodki smak, najprawdopodobniej zostanie dobrze przyjęty przez dzieci i może być łatwym środkiem domowym podawanym dzieciom powyżej pierwszego roku życia.