Czy da się wyleczyć ślepotę barw?
Podsumowanie:
- Istnieje wiele różnych rodzajów ślepoty barw.
- Najbardziej rozpowszechniony rodzaj ślepoty barw jest związany z kolorami czerwonym i zielonym.
- Specjalistyczne okulary nie rozwiązują problemu, tylko sprawiają, że kolory już widoczne są bardziej żywe.
- Nie istnieje skuteczne leczenie tej przypadłości.
Każde stworzenie postrzega świat na swój własny sposób. Można to potraktować bardzo dosłownie, ponieważ różne organizmy inaczej ewoluowały oczy. Proces rozwoju oczu rozpoczął się około 600 milionów lat temu, kiedy pierwsze organizmy wykształciły swoje pierwsze fotoreceptory, umożliwiające im reagowanie na światło. „Zaledwie” 60 milionów lat później zaczęły pojawiać się pierwsze oczy tworzące obraz [1]. Choć różnica w postrzeganiu świata wydaje się oczywista biorąc pod uwagę samą liczbę gatunków, to dotyczy to także przedstawicieli tego samego gatunku.
Celem tego artykułu jest krótkie wyjaśnienie czym jest ślepota barw i omówienie niektórych proponowanych sposobów leczenia tej przypadłości. Powód napisania tego artykułu jest jeszcze prostszy – jestem daltonistą.
Oko ludzkie zawiera trzy różne fotoreceptory zwane czopkami. Czopki te nazywane są odpowiednio D, Śr i K dla długich (od żółtego do czerwonego), średniech (od turkusowego do pomarańczowego) i krótkich (od fioletowego do turkusowego) zakresów widma widzialnego [2]. Istnieje wiele nieporozumień związanych ze ślepotą barw i jej wpływem na wzrok osoby na nią cierpiącej. Chociaż całkowita ślepota barw jest możliwa, występuje bardzo rzadko. Bardzo często koreluje z nietolerancją światła zwaną światłowstrętem i mimowolnymi ruchami gałek ocznych zwanymi oczopląsem [3]. Najczęstsze braki w widzeniu kolorów są związane z anomalią w tylko jednym z wyżej wymienionych czopków. Nieprawidłowości typu czerwono-zielonego mogą być spowodowane defektami stożków D lub Śr. Osoby z problemami w stożku D nazywane są protanami, a ze stożkiem Śr – deutanami, od nazw przypadłości – protanopia i deuteranopia zwana również daltonizmem. Tego typu anomalie są najbardziej rozpowszechnione, ponieważ można je znaleźć u 8% mężczyzn pochodzenia północnoeuropejskiego. Ponadto, osoby z wadliwym stożkiem K nazywane są tritanami, od nazwy przypadłości – tritanopia. Ta dolegliwość jest odpowiedzialna za wadliwe widzenie w zakresie kolorów niebiesko-żółtych. Problem ten występuje dużo rzadziej, gdyż ma go tylko 0,01% osób [2, 4]. Istnieje kilka popularnych testów, które mogą łatwo wykryć te problemy, np. Test Ishihary czy test Farnswortha Munsella-15 [3, 5].
W ostatnich latach wprowadzono do szerokiego użytku pewne rzekome rozwiązania w postaci okularów ze specjalnymi soczewkami. Kilka z nich, jak produkty prezentowane przez firmy EnChroma czy VINO Optics, zyskało sporą popularność [5, 6]. Ich rzekomą skuteczność można zobaczyć w popularnych serwisach streamingowych, wyszukując wyrażenie „okulary dla daltonistów”. Większość wyników przedstawia ludzi, którzy mogą wreszcie zobaczyć pełne spektrum kolorów wokół siebie. Dla kogoś, kto jest deutanem, jak ja, takie rozwiązanie wydaje się bardzo atrakcyjne. Filmy przedstawiające ludzi reagujących na otaczające ich kolory po założeniu specjalnych okularów mogą być wciągające i emocjonalne, ale tylko badania naukowe mogą sprawdzić, czy efekt jest prawdziwy. Rzeczywiście, naukowcy przetestowali, jak ww. okulary wpływają na niedobory kolorów. Przedstawione wyniki pokazały, że nastąpiła zmiana w postrzeganiu kolorów. Niestety, zmiana ta wprowadziła spore zamieszanie u uczestników, kiedy poproszono ich o nazwanie kolorów, które im przedstawiono. Uczestnicy mogli zobaczyć niektóre kolory bardziej wyraziście, ale i tak tylko te, które już widzieli. Ponadto, testowane okulary nie poprawiły wyników, gdy przeprowadzono testy Ishihary lub Farnsworth Munsell-15 [5-7]. Najbardziej pozytywne wyniki wciąż nie były na tyle istotne, aby można było uznać dolegliwość za wyleczoną lub problem za rozwiązany [8].
Ślepota barw może mieć liczne negatywne konsekwencje [9]. Jedno z badań sugeruje, że niedobór koloru może nawet negatywnie wpłynąć na rozwój osobowości człowieka [10]. Obecnie, jedynym realnym rozwiązaniem problemu ślepoty barw może być terapia genowa, lecz jest ona wciąż jedynie w fazie eksperymentalnej [11, 12]. Z tego powodu, mimo iż niektóre remedia mogą wydawać się pozytywne w filmiku internetowym, zawsze dobrze jest wstrzymać się i przyjrzeć faktom. Natomiast fakty mówią mi, że nie będę w stanie zobaczyć pełnego spektrum kolorów, a przynajmniej jeszcze nie teraz.
Bibliografia:
- Lamb, T.D., S.P. Collin, and E.N. Pugh, Jr., Evolution of the vertebrate eye: opsins, photoreceptors, retina and eye cup. Nat Rev Neurosci, 2007. 8(12): p. 960-76.
- Martinez-Domingo, M.A., et al., Spectral Filter Selection for Increasing Chromatic Diversity in CVD Subjects. Sensors (Basel), 2020. 20(7).
- Ishihara, S., Ishihara’s Tests for Colour-blindness. 1972: Kanehara Shuppan.
- Deeb, S.S., The molecular basis of variation in human color vision. Clin Genet, 2005. 67(5): p. 369-77.
- Martinez-Domingo, M.A., et al., Assessment of VINO filters for correcting red-green Color Vision Deficiency. Opt Express, 2019. 27(13): p. 17954-17967.
- Bastien, K., D. Mallet, and D. Saint-Amour, Characterizing the Effects of Enchroma Glasses on Color Discrimination. Optom Vis Sci, 2020. 97(10): p. 903-910.
- Gomez-Robledo, L., et al., Do EnChroma glasses improve color vision for colorblind subjects? Opt Express, 2018. 26(22): p. 28693-28703.
- Varikuti, V.N.V., et al., Effect of EnChroma glasses on color vision screening using Ishihara and Farnsworth D-15 color vision tests. J AAPOS, 2020. 24(3): p. 157 e1-157 e5.
- Stoianov, M., et al., The impacts of abnormal color vision on people’s life: an integrative review. Qual Life Res, 2019. 28(4): p. 855-862.
- Cobb, S.R., Evidence for an effect by colour defect on personality. Percept Mot Skills, 1980. 51(1): p. 159-66.
- Mancuso, K., et al., Gene therapy for red-green colour blindness in adult primates. Nature, 2009. 461(7265): p. 784-7.
- Hassall, M.M., A.R. Barnard, and R.E. MacLaren, Gene Therapy for Color Blindness. Yale J Biol Med, 2017. 90(4): p. 543-551.