Czy naczynia z nieprzywierającą powłoką są bezpieczne w użyciu?
Podsumowanie:
- Wiele nieprzywierających naczyń kuchennych zawiera substancje chemiczne zwane PFAS, które powodują wiele problemów zdrowotnych.
- Przegrzanie naczynia z nieprzywierającą powłoką uszkadza je i uwalnia toksyczne opary.
- Zadrapane powłoki powodują przedostanie się cząsteczek plastiku do pożywienia, które gromadzą się w żołądku i nerkach.
- Istnieją inne rodzaje naczyń kuchennych, np. ze stali nierdzewnej, z żeliwa lub z powłoką emaliowaną.
Nieprzywierające naczynia są niesamowite; można na nich z łatwością smażyć delikatne potrawy, takie jak jajka, z niewielką ilością oleju, a rezultaty są trudne do osiągnięcia w przypadku większości innych naczyń kuchennych. Co więcej, czyszczenie ich po użyciu to pestka i nie wymaga szorowania. Jednak w ciągu ostatniej dekady coraz więcej dowodów wskazuje na potencjalne zagrożenie dla zdrowia związane z grupą chemikaliów zwanych PFAS (związki per- i polifluoroalkilowe), które nadają naczyniom z powłoką zapobiegającą przywieraniu ich wyjątkowe właściwości [1]. W tym artykule przyjrzymy się, czym są PFAS i czy ich użycie w naczyniach z powłoką zapobiegającą przywieraniu stanowi zagrożenie dla zdrowia. Ponadto wskażemy kilka błędów, których należy unikać podczas ich użytkowania.
PFAS są używane w wielu różnych produktach. Sprawiają, że kurtki przeciwdeszczowe są wodoodporne, zapobiegają przeciekaniu fast foodu z sosami przez opakowanie i są ważnym składnikiem piany znajdującej się w gaśnicach [2]. Często stosuje się je do uzyskania hydrofobowości powierzchni i zmniejszenia tarcia. PFAS to ogólny termin obejmujący tysiące chemikaliów, w tym teflon, który jest używany w niektórych naczyniach kuchennych z powłoką zapobiegającą przywieraniu [3]. Jedną z niepokojących cech PFAS jest to, że po wyrzuceniu ich degradacja zajmuje ogromną ilość czasu; nazywane są również „wiecznymi chemikaliami”. Ponadto, ulegają bioakumulacji, co oznacza, że gromadzą się w organizmach, które z czasem są na narażone na ich działanie [1]. W rzeczywistości, ślady PFAS można znaleźć we krwi 98% obywateli USA [4] oraz w próbkach wody z całego świata [5, 6]. Niektóre PFAS zostały wskazane w przypadku różnych problemów zdrowotnych, od chorób tarczycy, wątroby lub nerek, po raka [7, 8].
Jednym konkretnym PFAS, który został uznany za powodujący niekorzystne skutki zdrowotne, jest PFOA (kwas perfluorooktanowy), substancja używana w procesie produkcji naczyń teflonowych do 2013 roku. Oprócz wyżej wymienionych problemów zdrowotnych, wykazano jego wpływ na bezpłodność i niską masę noworodków [9, 10]. Od 2013 roku PFOA nie jest już używany w produkcji naczyń kuchennych z powłoką zapobiegającą przywieraniu, ale nadal ma inne zastosowania, np. w uszczelniaczach, wosku do podłóg czy tekstyliach. W związku z powyższym, jak można się było spodziewać, badania wykazały, że zakaz używania naczyń kuchennych zawierających PFOA nie zmniejszył znacząco ogólnej ekspozycji na PFOA [11].
Jednakże, wiele nowoczesnych naczyń kuchennych z powłoką zapobiegającą przywieraniu nadal zawiera inne PFAS, których potencjalne skutki zdrowotne, zwłaszcza długoterminowe, są często niejasne [12]. Ogólnie rzecz biorąc, nowe typy PFAS są często stosowane bez badań toksykologicznych, co prowadzi do niejednoznacznego obrazu bezpieczeństwa biologicznego PFAS [12]. Dlatego też niektóre rządy uchwalają przepisy dotyczące środków ostrożności – Unia Europejska zaczęła zakazywać niektórych PFAS [13], a stan Maine w USA uchwalił nawet prawo, które zabroni sprzedaży produktów zawierających PFAS od 2030 roku [14].
Oprócz PFAS, naczynia z powłoką zapobiegającą przywieraniu mogą powodować również inne niekorzystne skutki zdrowotne, jeśli są użytkowane nieprawidłowo. Powłoka zapobiegająca przywieraniu zwykle zaczyna się rozkładać po podgrzaniu powyżej 260°C (500°F) [15] – konwencjonalne kuchenki elektryczne osiągają temperaturę do 600°C (1100°F). Tak wysoka temperatura powoduje, że z patelni wydzielają się toksyczne opary, które przy wdychaniu mogą wywoływać polimerową gorączkę oparów [16] – przejściowe objawy grypopodobne, trwające do 48 godzin – lub w ciężkich przypadkach uszkodzenie płuc [17]. Dlatego bardzo ważne jest, aby używać naczyń nieprzywierających tylko w zakresie temperatur zalecanym przez producenta.
Co więcej, powłoka nieprzywierająca może ulec uszkodzeniu przez długotrwałe użytkowanie, ostre przedmioty lub zmywarkę, powodując jej łuszczenie. Gdy takie naczynia są nadal używane, część plastikowej powłoki trafia do żywności i zostaje połknięta. Chociaż sam teflon został sklasyfikowany jako bezpieczny pod tym względem [18], nadal gromadzi się w narządach wewnętrznych, takich jak wyściółka żołądka czy nerki [19] i nie jest jasne, jakie będą tego długoterminowe skutki. W związku z tym, uszkodzone nieprzywierające naczynia należy wymienić.
Czy powinniśmy zatem wyrzucić do kosza wszystkie nieprzywierające naczynia kuchenne, które znajdują się w naszych kuchniach? Niekoniecznie. Powinniśmy je na pewno wymienić, jeśli zostały wyprodukowane przed 2013 rokiem lub jeśli powłoka jest uszkodzona. Ponadto, przy stosowaniu naczyń nieprzywierających należy przestrzegać kilku prostych zasad: Nie przegrzewaj ich i nie drap. Na koniec należy pamiętać, że naczynia do gotowania nie zawsze muszą być nieprzywierające. W przypadku większości potraw, takich jak smażone warzywa, smażone mięso lub sosy, tradycyjne naczynia kuchenne, np. naczynia ze stali nierdzewnej, żeliwa lub naczynia emaliowane, stanowią dobrą alternatywę.
Bibliografia:
- Evich, M. G. et al. Per- and polyfluoroalkyl substances in the environment. Science (1979) 375, (2022).
- Glüge, J. et al. An overview of the uses of per- and polyfluoroalkyl substances (PFAS). Environmental Science: Processes & Impacts 22, 2345–2373 (2020).
- Sajid, M. & Ilyas, M. PTFE-coated non-stick cookware and toxicity concerns: a perspective. Environ Sci Pollut Res Int 24, 23436–23440 (2017).
- Shearer, J. J. et al. Serum Concentrations of Per- and Polyfluoroalkyl Substances and Risk of Renal Cell Carcinoma. J Natl Cancer Inst 113, 580–587 (2021).
- EPA Administrator Regan Announces Comprehensive National Strategy to Confront PFAS Pollution | US EPA. https://www.epa.gov/newsreleases/epa-administrator-regan-announces-comprehensive-national-strategy-confront-pfas.
- Gilbert, N. EPA blasted for failing to set drinking water limits for ‘forever chemicals.’ Science (2019) doi: 10.1126/science.aax0193.
- Steenland, K. et al. Review: Evolution of evidence on PFOA and health following the assessments of the C8 Science Panel. Environ Int 145, (2020).
- Bartell, S. M. & Vieira, V. M. Critical review on PFOA, kidney cancer, and testicular cancer. J Air Waste Manag Assoc 71, 663–679 (2021).
- Vélez, M. P., Arbuckle, T. E. & Fraser, W. D. Maternal exposure to perfluorinated chemicals and reduced fecundity: the MIREC study. Hum Reprod 30, 701–709 (2015).
- Tarapore, P. & Ouyang, B. Perfluoroalkyl Chemicals and Male Reproductive Health: Do PFOA and PFOS Increase Risk for Male Infertility? Int J Environ Res Public Health 18, (2021).
- Trudel, D. et al. Estimating consumer exposure to PFOS and PFOA. Risk Anal 28, 251–269 (2008).
- Fenton, Suzanne E et al. “Per- and Polyfluoroalkyl Substance Toxicity and Human Health Review: Current State of Knowledge and Strategies for Informing Future Research.” Environmental toxicology and chemistry vol. 40, 606-630 (2021)
- The race to replace persistent chemicals in our homes – BBC News. https://www.bbc.com/news/business-58595098.
- Maine’s ban on ‘forever chemicals’ marks a big win for some scientists | Science | AAAS. https://www.science.org/content/article/maine-s-ban-forever-chemicals-marks-big-win-some-scientists.
- Sajid, M. & Ilyas, M. PTFE-coated non-stick cookware and toxicity concerns: a perspective. Environ Sci Pollut Res Int 24, 23436–23440 (2017).
- Greenberg, M. I. & Vearrier, D. Metal fume fever and polymer fume fever. Clin Toxicol (Phila) 53, 195–203 (2015).
- Shimizu, T., Hamada, O., Sasaki, A. & Ikeda, M. Rare disease: Polymer fume fever. BMJ Case Reports 2012, (2012).
- Sajid, Muhammad, and Muhammad Ilyas. “PTFE-coated non-stick cookware and toxicity concerns: a perspective.” Environmental science and pollution research international. 24,30 23436-23440 (2017)
- Sajid, Muhammad et al. “Impact of nanoparticles on human and environment: review of toxicity factors, exposures, control strategies, and future prospects.” Environmental science and pollution research international vol. 22,6 4122-43 (2015)