Czy niedawne zatwierdzenie szczepionki RTS, S oznacza koniec malarii?
Podsumowanie:
- RTS, S (Mosquirix) to pierwsza szczepionka przeciwko malarii która otrzymała zalecenie powszechnego stosowania od WHO.
- Szczepionka RTS, S zapewnia 36% skuteczności przeciwko malarii po 4 dawkach.
- Eradykacja malarii nie została jeszcze osiągnięta i wymaga większych nakładów.
W ostatnich tygodniach świat obiegła bardzo ekscytująca wiadomość związana z walką z malarią. Szczepionka przeciwko malarii RTS, S/AS01 (RTS, S), o nazwie rynkowej Mosquirix, uzyskała pozytywną opinię Europejskiej Agencji Leków (EMA) już w 2015 roku [1], a w październiku tego roku stała się pierwszą w historii szczepionką przeciwko malarii z rekomendacją WHO do szerokiego stosowania w regionach afrykańskich o umiarkowanej lub wysokiej transmisji malarii wywołanej przez P. falciparum [2]. Jest to rzeczywiście historyczne wydarzenie i zostało też tak okrzyknięte w mediach [3-5]. Niektórzy autorzy wiadomości posunęli się nawet do stwierdzenia, że może ona uratować życie setek tysięcy dzieci rocznie [6-8]. Niestety, twierdzenia te nie są do końca precyzyjne.
Pomimo dziesięcioleci globalnych wysiłków na rzecz eradykacji malarii, stanowi ona wciąż poważne zagrożenie. Tylko w 2019 roku na świecie odnotowano około 229 milionów przypadków malarii, z czego 409’000 zakończyło się zgonem. Co więcej, 67% ofiar stanowiły dzieci poniżej 5 roku życia [9]. Walka z tą choroby jest skomplikowana ze względu na jej etiologię.
Malaria wywoływana jest przez pasożyty z rodzaju Plasmodium [10]. Wśród nich najbardziej rozpowszechniony jest gatunek P. falciparum, który jest również odpowiedzialny za najcięższe objawy. Niestety, walka z malarią trwa tak długo ze względu na złożoność tych pasożytów, ich interakcje z żywicielami oraz cykl życiowy [11]. W ciągu całego cyklu życiowego pasożyty te przebywają w organizmach dwóch żywicieli, tj. na początku zarażają komary, które następnie przenoszą pasożyta na ludzi poprzez ukąszenie. Podczas pobytu w tych dwóch żywicielach pasożyty malarii znacznie zmieniają swoją strukturę, zwiększają swoją liczbę i zmieniają narządy, w których przebywają. U ludzi rozpoczynają swoją wędrówkę w skórze. Następnie wędrują do wątroby, by potem przenieść się do krwi i zainfekować czerwone krwinki. Na tym etapie pasożyt ulega najszybszej replikacji, co prowadzi do masowego pęknięcia czerwonych krwinek żywiciela. Etap ten jest odpowiedzialny za objawy choroby [12, 13].
Niestety, nie tylko złożoność pasożyta, ale również duża liczba komarów będących wektorami zarażającymi ludzi sprawia, że kwestia ta wciąż pozostaje nierozwiązana. Dotychczas w walce z malarią koncentrowano się głównie na zapobieganiu ukąszeniom komarów, stosując takie narzędzia, jak spraye przeciw owadom, moskitiery okienne i łóżkowe itp. Gdy te środki zapobiegawcze zawodziły, pacjenci musieli być leczeni, gdy choroba już się rozwinęła [9]. Dlatego pilnie potrzebne jest skuteczne szczepienie przeciwko pasożytom wywołującym malarię. Nowo zatwierdzona szczepionka RTS, S zawiera część białka pochodzącego z patogenu, zwanego białkiem okołosporozoitowym (z ang. Circumsporozoite protein – CS). Jest ono obecne na powierzchni pasożyta w fazach jego cyklu życiowego poprzedzających zakażenie wątroby [1]. Szczepionka ta powinna więc przygotować odpowiedź immunologiczną żywiciela do eliminacji pasożyta, zanim osiągnie on stadium namnażania i wywoła objawy choroby.
Szczepionka RTS, S była opracowywana już od 1987 roku, aż w końcu udało się jej dotrzeć do 3-ciej fazy badań klinicznych w 2009 roku (więcej o badaniach klinicznych w tym artykule). Badania te przeprowadzono w 7 krajach Afryki Subsaharyjskiej z udziałem 15’459 uczestników [14]. Miały one na celu sprawdzenie skuteczności i bezpieczeństwa szczepionki po podaniu 3 i 4 dawek. Wykazano, że szczepionka jest bezpieczna z wyjątkiem zwiększonego ryzyka wystąpienia drgawek gorączkowych. Efekt ten był jednak krótkotrwały, a chorzy wracali do zdrowia w czasie do 7 dni. Ponadto, skuteczność po 3 dawkach wynosiła 28,3%, a po 4 dawkach – 36,3%. Niestety, wartości te malały z czasem [15].
Podsumowując, RTS, S może pomóc wielu osobom pilnie potrzebującym skutecznych środków do walki z malarią. Niestety, nie jest to jeszcze rozwiązanie, które doprowadzi do eradykacji malarii. Choć średnia skuteczność szczepionki RTS, S wynosi 36,3%, gdy dane z badań 3. fazy poddano dalszej analizie, wykazano, że w przypadku uczestników pochodzących z gospodarstw domowych mających dostęp do odpowiednich środków sanitarnych i profilaktycznych sięga ona nawet 60% [16]. Szczepionka ta jest zatem krokiem we właściwym kierunku, ale walka z malarią jest żmudna i daleka od zakończenia.
Bibliografia:
- EMA, Mosquirix: Product Information, E.M. Agency, Editor. 2020: ema.europa.eu.
- WHO, WHO recommends groundbreaking malaria vaccine for children at risk, W.H. Organization, Editor. 2021, World Health Organization: who.int.
- Maxmen, A., Scientists hail historic malaria vaccine approval – but point to challenges ahead. Nature, 2021.
- Mandavilli, A., A ‘Historic Event’: First Malaria Vaccine Approved by W.H.O., in The New York Times. 2021: nytimes.com.
- Okumu, F., Historic yet imperfect: Malaria vaccine brings hope but the fight is far from over, in STAT. 2021: statnews.com.
- Kosarzycki, R., Jest pierwsza szczepionka na malarię. Może uratować ćwierć miliona dzieci rocznie, in Spider’s Web. 2021: spidersweb.pl.
- Preidt, R., WHO Approves First Malaria Vaccine, a Lifesaver for Children Worldwide, in U.S. News. 2021: usnews.com.
- Obiezu, T., New Malaria Vaccine to Benefit Hundreds of Thousands of African Children, in VOA. 2021: voanews.com.
- WHO, World malaria report 2020: 20 years of global progress and challenges., in World Malaria Report, G.W.H. Organization, Editor. 2020, World Health Organization: WHO.
- Norman, F.F., et al., Parasitic infections in travelers and immigrants: part I protozoa. Future Microbiol, 2015. 10(1): p. 69-86.
- Renia, L., et al., Vaccination against malaria with live parasites. Expert Rev Vaccines, 2006. 5(4): p. 473-81.
- Acharya, P., et al., Host-Parasite Interactions in Human Malaria: Clinical Implications of Basic Research. Front Microbiol, 2017. 8: p. 889.
- Cowman, A.F., et al., Malaria: Biology and Disease. Cell, 2016. 167(3): p. 610-624.
- Laurens, M.B., RTS,S/AS01 vaccine (Mosquirix): an overview. Hum Vaccin Immunother, 2020. 16(3): p. 480-489.
- RTS, S.C.T.P., Efficacy and safety of RTS,S/AS01 malaria vaccine with or without a booster dose in infants and children in Africa: final results of a phase 3, individually randomised, controlled trial. Lancet, 2015. 386(9988): p. 31-45.
- Gyaase, S., et al., Potential effect modification of RTS,S/AS01 malaria vaccine efficacy by household socio-economic status. BMC Public Health, 2021. 21(1): p. 240.