Czy aplikacje na urządzenia mobilne mogą pomóc w walce z pandemią SARS-CoV-2?
Podsumowanie:
- Sugerowane są dwa rodzaje aplikacji do walki z pandemią: aplikacje ankietowe oraz aplikacje monitorujące kontakt.
- Aplikacje ankietowe mają na celu ułatwienie naukowcom oraz politykom dostępu do informacji o rozprzestrzenianiu się wirusa w populacji. Odbywa się to poprzez serię pytań dotyczących objawów użytkownika.
- Aplikacje monitorujące kontakt mają na celu informowanie użytkownika o potencjalnym kontakcie z nosicielem wirusa. Odbywa się to poprzez łączność bluetooth z innymi użytkownikami telefonów komórkowych w najbliższym otoczeniu.
- Badania w warunkach kontrolowanych wykazały skuteczność obu rodzajów aplikacji.
- Eksperci do spraw bezpieczeństwa danych oraz etyki zwracają uwagę na potencjalne zagrożenia związane z ochroną danych i efektywnością aplikacji w codziennych warunkach.
- W celu sprawdzenia która aplikacja jest dla nas najbardziej odpowiednia zaleca się sprawdzanie oficjalnych źródeł, jak na przykład strony internetowe rządu.
Zwiększa się ilość krajów w których znoszone są surowe obostrzenia dotyczące kontaktów międzyludzkich. Niestety, ilość zachorowań na COVID-19 na świecie to wciąż prawie 100’000 nowych przypadków każdego dnia [1]. W czasie gdy potrzebny jest powrót do normalnego trybu życia [2], testy przeprowadzane na całej populacji poszczególnych krajów nie są niestety zbyt praktyczne. Z tego powodu politycy oraz eksperci skłaniają się ku aplikacjom na urządzenia mobilne, aby skuteczniej walczyć z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.
Według ogólnych założeń użycie tych aplikacji mobilnych jest dobrowolne. Podzielić je można na dwie kategorie – aplikacje ankietowe oraz aplikacje monitorujące kontakt.
Aplikacje ankietowe mają na celu ustalenie, czy użytkownik zaraził się wirusem SARS-CoV-2. Informacja ta jest pozyskiwana poprzez serię pytań na temat użytkownika i występujących objawów. Te informacje są następnie zbierane wraz z lokalizacją użytkownika, poddane pseudonimizacji* i wysłane do scentralizowanej bazy danych. Dzięki tym danym naukowcy mogą zlokalizować ogniska wirusa oraz stworzyć model rozprzestrzeniania się infekcji [3]. Tego typu informacje są niezbędne do przedsięwzięcia stosownych środków zapobiegawczych, ale są one bardzo trudne do zebrania przy użyciu dotychczas stosowanych metod [4]. Należy też pamiętać, że zebrane wyniki pochodzą jedynie z indywidualnej oceny symptomów przez użytkowników i nie mogą zastąpić indywidualnych testów w celu określenia, czy ktoś był zarażony wirusem SARS-CoV-2 [5]. To oznacza, że wyniki mogą być użyte jedynie do oszacowania trendów wśród badanej populacji. Oprócz tego, użycie rozwiązań bazujących na aplikacjach mobilnych stwarza problemy związane z analizą statystyczną danych [5]. Uzyskane wyniki zawierałyby najprawdopodobniej zaniżoną ilość danych od takich grup społecznych, jak dzieci czy osoby starsze.
Z drugiej strony, aplikacje monitorujące kontakt mają na celu informowanie użytkowników czy mieli kontakt z osobą zarażoną wirusem SARS-CoV-2. Proces ten odbywa się w kilku prostych krokach. Gdy osoby z zainstalowaną aplikacją zbliżają się do siebie, ich telefony wysyłają do siebie nawzajem ID użytkowników poprzez połączenie bluetooth. Następnie, gdy jeden z użytkowników zaznaczy w swojej aplikacji, że został pozytywnie zdiagnozowany, wszystkie osoby które były w jej pobliżu zostałyby o tym poinformowane i poproszone o poddanie się kwarantannie. Należy przy tym zaznaczać, że żadne dane personalne osoby zakażonej nie zostałyby w tym procesie ujawnione. Dodatkową zaletą takiego rozwiązania jest możliwość bardzo precyzyjnego śledzenia przez naukowców jak wirus rozprzestrzenia się w społeczeństwie [6]. Byłoby to szczególnie pomocne dla epidemiologów. Niestety, pomimo pozytywnych wyników badań teoretycznych [7], potrzebna jest duża baza użytkowników oraz wysoka precyzja śledzenia oddziaływań pomiędzy urządzeniami, aby było to efektywne rozwiązanie [8].
Bardzo istotne jest również, aby aplikacje spełniały najwyższe normy bezpieczeństwa i zachowywały poufność danych użytkowników [9]. Biorąc to pod uwagę, można te aplikacje podzielić na „scentralizowane” i „zdecentralizowane”. Aplikacje scentralizowane zbierają wszystkie potrzebne informacje, np. stan zdrowia oraz kontakt z innymi użytkownikami. Te informacje są przesyłane do centralnej bazy danych, gdzie są przetwarzane i jedynie informacja o kontakcie z osobą zarażoną jest wysłana z powrotem do użytkownika. W przypadku aplikacji zdecentralizowanych, jedynie informacja o stanie zdrowia użytkownika jest wysyłana do centralnej bazy danych. Na telefon użytkownika pobierane są natomiast dane (pseudonimizowane) o stanie zdrowia pozostałych użytkowników. W ten sposób telefon użytkownika sam przetwarza informacje o napotkanych osobach i bezpośrednio informuje o kontakcie z osobą zarażoną. Eksperci od ochrony danych skłaniają się w stronę drugiego rozwiązania [10, 11].
W trakcie pandemii można zaobserwować coraz większą ilość aplikacja mobilnych związanych z COVID-19 [12]. Część z nich jest tworzona we współpracy z ekspertami od zdrowia społecznego, lecz niestety część z nich ma na celu jedynie wyłudzenie danych bądź pieniędzy od użytkowników. Z tego powodu zaleca się sprawdzić, czy instalowane aplikacje są zalecane przez upoważnione osoby, jak na przykład rząd.
Aplikacje mobilne mogą być bogatym źródłem informacji dla naukowców i polityków w celu śledzenia postępu pandemii COVID-19 oraz jej przeciwdziałaniu. Mogą one być również pomocne w zahamowaniu rozprzestrzeniania się wirusa w momecie poluzowania kwarantanny. Należy natomiast pamiętać, że do poprawnego działania aplikacje wymagają wielu osobistych informacji. Powinno się zawsze upewnić, jakie jest ich pochodzenie oraz czy przechowują dane w zabezpieczonej formie. Dopiero z czasem możemy się przekonać czy aplikacje tego typu spełniają swoją funkcję w codziennym zastosowaniu.
* przetwarzanie danych osobowych w taki sposób, by nie można ich było już przypisać konkretnej osobie, której dane dotyczą, bez użycia dodatkowych informacji, pod warunkiem że takie dodatkowe informacje są przechowywane osobno i są objęte środkami technicznymi i organizacyjnymi uniemożliwiającymi ich przypisanie zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej
Źródła:
- WHO, Coronavirus disease (COVID-19) Situation Report – 116. 2020, World Health Organization.
- Brunier, A., et al., Substantial investment needed to avert mental health crisis. 2020, World Health Organisation.
- Menni, C., Real-time tracking of self-reported symptoms to predict potential COVID-19, Nature Medicine, 2020.
- Rossmann H., A framework for identifying regional outbreak and spread of COVID-19 from one-minute population-wide surveys, Nature Medicine, 2020.
- Drew, D.A., Nguyen, L.H., et al., Rapid implementation of mobile technology for real-time epidemiology of COVID-19, Science, 2020.
- Bi, Q., et al., Epidemiology and transmission of COVID-19 in 391 cases and 1286 of their close contacts in Shenzhen, China: a retrospective cohort study, The Lancet Infectious Diseases, 2020.
- Feretti, L., Wymant, C., et al., Quantifying SARS-CoV-2 transmission suggests epidemic control with digital contact tracing, Science, 2020
- Stewart, A., Ensuring contact tracing apps are effective, responsive and part of an integrated publication health response to reduce R, Oxford University Media Update, 2020.
- Parker, M.J., et al., Ethics of instantaneous contact tracing using mobile phone apps in the control of the COVID-19 pandemic, Journal of Medical Ethics, 2020.
- Troncoso, C., et al., Decentralized Privacy-Preserving Proximity Tracing, 2020.
https://github.com/DP-3T/documents - Fraser, C., Digital contact tracing: comparing the capabilities of centralised and decentralised data architectures to effectively suppress the COVID-19 epidemic whilst maximising freedom of movement and maintaining privacy,
https://github.com/BDI-pathogens/covid-19_instant_tracing - Hazum, A., COVID-19 goes mobile: Coronavirus malicious applications discovered, cp Check Point Research, 2020.