Czy aplikacje na urządzenia mobilne mogą pomóc w walce z pandemią SARS-CoV-2?

Podsumowanie:

  1. Sugerowane są dwa rodzaje aplikacji do walki z pandemią: aplikacje ankietowe oraz aplikacje monitorujące kontakt.
  2. Aplikacje ankietowe mają na celu ułatwienie naukowcom oraz politykom dostępu do informacji o rozprzestrzenianiu się wirusa w populacji. Odbywa się to poprzez serię pytań dotyczących objawów użytkownika.
  3. Aplikacje monitorujące kontakt mają na celu informowanie użytkownika o potencjalnym kontakcie z nosicielem wirusa. Odbywa się to poprzez łączność bluetooth z innymi użytkownikami telefonów komórkowych w najbliższym otoczeniu.
  4. Badania w warunkach kontrolowanych wykazały skuteczność obu rodzajów aplikacji.
  5. Eksperci do spraw bezpieczeństwa danych oraz etyki zwracają uwagę na potencjalne zagrożenia związane z ochroną danych i efektywnością aplikacji w codziennych warunkach.
  6. W celu sprawdzenia która aplikacja jest dla nas najbardziej odpowiednia zaleca się sprawdzanie oficjalnych źródeł, jak na przykład strony internetowe rządu.

Zwiększa się ilość krajów w których znoszone są surowe obostrzenia dotyczące kontaktów międzyludzkich. Niestety, ilość zachorowań na COVID-19 na świecie to wciąż prawie 100’000 nowych przypadków każdego dnia [1]. W czasie gdy potrzebny jest powrót do normalnego trybu życia [2], testy przeprowadzane na całej populacji poszczególnych krajów nie są niestety zbyt praktyczne. Z tego powodu politycy oraz eksperci skłaniają się ku aplikacjom na urządzenia mobilne, aby skuteczniej walczyć z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.

Według ogólnych założeń użycie tych aplikacji mobilnych jest dobrowolne. Podzielić je można na dwie kategorie – aplikacje ankietowe oraz aplikacje monitorujące kontakt.

Aplikacje ankietowe mają na celu ustalenie, czy użytkownik zaraził się wirusem SARS-CoV-2. Informacja ta jest pozyskiwana poprzez serię pytań na temat użytkownika i występujących objawów. Te informacje są następnie zbierane wraz z lokalizacją użytkownika, poddane pseudonimizacji* i wysłane do scentralizowanej bazy danych. Dzięki tym danym naukowcy mogą zlokalizować ogniska wirusa oraz stworzyć model rozprzestrzeniania się infekcji [3]. Tego typu informacje są niezbędne do przedsięwzięcia stosownych środków zapobiegawczych, ale są one bardzo trudne do zebrania przy użyciu dotychczas stosowanych metod [4]. Należy też pamiętać, że zebrane wyniki pochodzą jedynie z indywidualnej oceny symptomów przez użytkowników i nie mogą zastąpić indywidualnych testów w celu określenia, czy ktoś był zarażony wirusem SARS-CoV-2 [5]. To oznacza, że wyniki mogą być użyte jedynie do oszacowania trendów wśród badanej populacji. Oprócz tego, użycie rozwiązań bazujących na aplikacjach mobilnych stwarza problemy związane z analizą statystyczną danych [5]. Uzyskane wyniki zawierałyby najprawdopodobniej zaniżoną ilość danych od takich grup społecznych, jak dzieci czy osoby starsze.

Z drugiej strony, aplikacje monitorujące kontakt mają na celu informowanie użytkowników czy mieli kontakt z osobą zarażoną wirusem SARS-CoV-2. Proces ten odbywa się w kilku prostych krokach. Gdy osoby z zainstalowaną aplikacją zbliżają się do siebie, ich telefony wysyłają do siebie nawzajem ID użytkowników poprzez połączenie bluetooth. Następnie, gdy jeden z użytkowników zaznaczy w swojej aplikacji, że został pozytywnie zdiagnozowany, wszystkie osoby które były w jej pobliżu zostałyby o tym poinformowane i poproszone o poddanie się kwarantannie. Należy przy tym zaznaczać, że żadne dane personalne osoby zakażonej nie zostałyby w tym procesie ujawnione. Dodatkową zaletą takiego rozwiązania jest możliwość bardzo precyzyjnego śledzenia przez naukowców jak wirus rozprzestrzenia się w społeczeństwie [6]. Byłoby to szczególnie pomocne dla epidemiologów. Niestety, pomimo pozytywnych wyników badań teoretycznych [7], potrzebna jest duża baza użytkowników oraz wysoka precyzja śledzenia oddziaływań pomiędzy urządzeniami, aby było to efektywne rozwiązanie [8].

Bardzo istotne jest również, aby aplikacje spełniały najwyższe normy bezpieczeństwa i zachowywały poufność danych użytkowników [9]. Biorąc to pod uwagę, można te aplikacje podzielić na „scentralizowane” i „zdecentralizowane”. Aplikacje scentralizowane zbierają wszystkie potrzebne informacje, np. stan zdrowia oraz kontakt z innymi użytkownikami. Te informacje są przesyłane do centralnej bazy danych, gdzie są przetwarzane i jedynie informacja o kontakcie z osobą zarażoną jest wysłana z powrotem do użytkownika. W przypadku aplikacji zdecentralizowanych, jedynie informacja o stanie zdrowia użytkownika jest wysyłana do centralnej bazy danych. Na telefon użytkownika pobierane są natomiast dane (pseudonimizowane) o stanie zdrowia pozostałych użytkowników. W ten sposób telefon użytkownika sam przetwarza informacje o napotkanych osobach i bezpośrednio informuje o kontakcie z osobą zarażoną. Eksperci od ochrony danych skłaniają się w stronę drugiego rozwiązania [10, 11].

Aplikacje mobilne mogą pomóc w śledzeniu rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 oraz informować nas o ewentualnej potrzebie kwarantanny.
Aplikacje mobilne mogą pomóc w śledzeniu rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 oraz informować nas o ewentualnej potrzebie kwarantanny.

W trakcie pandemii można zaobserwować coraz większą ilość aplikacja mobilnych związanych z COVID-19 [12]. Część z nich jest tworzona we współpracy z ekspertami od zdrowia społecznego, lecz niestety część z nich ma na celu jedynie wyłudzenie danych bądź pieniędzy od użytkowników. Z tego powodu zaleca się sprawdzić, czy instalowane aplikacje są zalecane przez upoważnione osoby, jak na przykład rząd.

Aplikacje mobilne mogą być bogatym źródłem informacji dla naukowców i polityków w celu śledzenia postępu pandemii COVID-19 oraz jej przeciwdziałaniu. Mogą one być również pomocne w zahamowaniu rozprzestrzeniania się wirusa w momecie poluzowania kwarantanny. Należy natomiast pamiętać, że do poprawnego działania aplikacje wymagają wielu osobistych informacji. Powinno się zawsze upewnić, jakie jest ich pochodzenie oraz czy przechowują dane w zabezpieczonej formie. Dopiero z czasem możemy się przekonać czy aplikacje tego typu spełniają swoją funkcję w codziennym zastosowaniu.

* przetwarzanie danych osobowych w taki sposób, by nie można ich było już przypisać konkretnej osobie, której dane dotyczą, bez użycia dodatkowych informacji, pod warunkiem że takie dodatkowe informacje są przechowywane osobno i są objęte środkami technicznymi i organizacyjnymi uniemożliwiającymi ich przypisanie zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej

Źródła:

  1. WHO, Coronavirus disease (COVID-19) Situation Report – 116. 2020, World Health Organization.
  2. Brunier, A., et al., Substantial investment needed to avert mental health crisis. 2020, World Health Organisation.
  3. Menni, C., Real-time tracking of self-reported symptoms to predict potential COVID-19, Nature Medicine, 2020.
  4. Rossmann H., A framework for identifying regional outbreak and spread of COVID-19 from one-minute population-wide surveys, Nature Medicine, 2020.
  5. Drew, D.A., Nguyen, L.H., et al., Rapid implementation of mobile technology for real-time epidemiology of COVID-19, Science, 2020.
  6. Bi, Q., et al., Epidemiology and transmission of COVID-19 in 391 cases and 1286 of their close contacts in Shenzhen, China: a retrospective cohort study, The Lancet Infectious Diseases, 2020.
  7. Feretti, L., Wymant, C., et al., Quantifying SARS-CoV-2 transmission suggests epidemic control with digital contact tracing, Science, 2020
  8. Stewart, A., Ensuring contact tracing apps are effective, responsive and part of an integrated publication health response to reduce R, Oxford University Media Update, 2020.
  9. Parker, M.J., et al., Ethics of instantaneous contact tracing using mobile phone apps in the control of the COVID-19 pandemic, Journal of Medical Ethics, 2020.
  10. Troncoso, C., et al., Decentralized Privacy-Preserving Proximity Tracing, 2020.
    https://github.com/DP-3T/documents
  11. Fraser, C., Digital contact tracing: comparing the capabilities of centralised and decentralised data architectures to effectively suppress the COVID-19 epidemic whilst maximising freedom of movement and maintaining privacy,
    https://github.com/BDI-pathogens/covid-19_instant_tracing
  12. Hazum, A., COVID-19 goes mobile: Coronavirus malicious applications discovered, cp Check Point Research, 2020.