W ostatniej dekadzie platformy społecznościowe zrewolucjonizowały komunikację międzyludzką. Jako że korzystają z nich miliardy użytkowników na całym świecie, platformy te stały się istotną częścią naszego codziennego życia. Jednak oprócz ich korzyści, rosną obawy dotyczące wpływu mediów społecznościowych na nasze zdrowie psychiczne. W tym artykule przedstawimy, w jaki sposób media społecznościowe mogą na nas wpływać i omówimy wyniki związanych z nimi badań.

Wykazano, że media społecznościowe mogą mieć pozytywny wpływ na ludzkie samopoczucie. Jednym z przykładów jest wzmocniona więź międzyludzka. Jedno z badań wykazało, że aktywne korzystanie z serwisów społecznościowych (np. aktualizacja statusu, udostępnianie linków lub wysyłanie prywatnych wiadomości na Facebooku) zwiększa poczucie więzi społecznej i zmniejsza poczucie osamotnienia [1]. Platformy te ułatwiają utrzymywanie relacji społecznych, budując poczucie przynależności. Ponadto, media społecznościowe przyczyniają się do rozpowszechniania informacji – mogą zapewnić skuteczny sposób bycia na bieżąco z najnowszymi wiadomościami, wydarzeniami i trendami. Mogą być również wykorzystywane jako kanały ekspresji twórczej. Na platformach takich jak Instagram, YouTube i TikTok artyści mogą prezentować swoje prace globalnej publiczności; w ten sposób platformy te dały początek nowej generacji twórców treści, zachęcając do wyrażania siebie i budowania własnej marki.

Jednak trzeba też wziąć pod uwagę drugą stronę medalu. Badania wykazały, że korzystanie z mediów społecznościowych prowadzi do uwalniania dopaminy (dopamina), neuroprzekaźnika zaangażowanego w układ nagrody w mózgu. Dopamina jest kojarzona z przyjemnością czerpaną z czynności takich jak jedzenie, ćwiczenia czy angażowanie się w działania społeczne. Media społecznościowe powodują jej wydzielanie poprzez informacje zwrotne w postaci polubień i komentarzy. Ciągła stymulacja dopaminą (dopamina) może jednak prowadzić do zachowań związanych z uzależnieniem, a ostatecznie do negatywnych skutków dla zdrowia psychicznego [2].

Innym sposobem, w jaki media społecznościowe mogą wpływać na mózg, jest wpływ na uwagę i procesy poznawcze. Badania naukowe wykazały, że ludzie, którzy regularnie korzystają z mediów społecznościowych, mają krótszy czas koncentracji niż ci, którzy tego nie robią. Dzieje się tak, ponieważ media społecznościowe zachęcają do wielozadaniowości, a ludzie często przełączają się z jednej platformy na drugą lub przeglądają platformy mediów społecznościowych podczas wykonywania innych czynności (np. oglądania telewizji lub nauki). Wielozadaniowość może zmniejszać produktywność i zwiększać poziom stresu, co może prowadzić do lęku, depresji i generalnie wpływać na samopoczucie psychiczne [3].

Media społecznościowe mogą również wpływać na zdrowie psychiczne. Badanie kwestionariuszowe przeprowadzone na 1787 młodych osobach dorosłych przez brytyjską organizację związaną ze zdrowiem publicznym (Royal Society for Public Health) wykazało, że media społecznościowe mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji dla naszego umysłu, powodując lęk, depresję i zaburzenia snu [4]. Osoby korzystające z mediów społecznościowych częściej porównują swoje życie z innymi, co może prowadzić do poczucia nieadekwatności i niskiej samooceny. Może to być szczególnie szkodliwe dla nastolatków, którzy wciąż rozwijają poczucie własnej wartości. Badanie z 2018 roku wykazało, że kontakt z mediami społecznościowymi był związany z niższym zadowoleniem z ciała i poczuciem własnej wartości u młodych kobiet. Media zawsze przedstawiały wyidealizowany i nierealistyczny obraz piękna i sukcesu, a media społecznościowe pogłębiają ten problem ze względu na ich łatwość użytkowania i codzienny dostęp [5].

Co więcej, media społecznościowe mogą również prowadzić do zjawiska znanego jako FOMO (Fear Of Missing Out), czyli „strach przed wypadnięciem z obiegu”. Jest to często związane ze strachem przed byciem nieuwzględnionym w spotkaniach towarzyskich, doświadczeniach lub trendach. FOMO często objawia się chęcią pozostania w stałym kontakcie z mediami społecznościowymi, aby nie przegapić niczego istotnego. Ten strach może powodować stres, zwiększając ryzyko problemów ze zdrowiem psychicznym i upośledzając funkcje poznawcze [6].

Podsumowując, chociaż media społecznościowe mogą być korzystne dla komunikacji, zwiększania więzi i dostępu do informacji, ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z ich potencjalnego wpływu na poziom dopaminy (dopamina), zdolność koncentracji, procesy poznawcze, samoocenę i poczucie własnej wartości. Niemniej jednak można przyjąć kilka strategii w celu złagodzenia negatywnego wpływu mediów społecznościowych na mózg, takich jak ustalanie limitów czasu spędzanego przed ekranem, przydzielanie określonych okresów na zaangażowanie w media społecznościowe oraz praktykowanie cyfrowych detoksów w celu celowego odłączenia się lub zrobienia sobie przerwy od mediów społecznościowych. Za przykład korzyści z ograniczenia mediów społecznościowych niech posłuży badanie z 2019 roku, które wykazało, że powstrzymanie się od korzystania z mediów społecznościowych przez jeden tydzień prowadzi do znacznej poprawy samopoczucia, zadowolenia z życia, porównania społecznego i samooceny [8].

Jak to często bywa, umiar jest cnotą życia i należy znaleźć odpowiednią równowagę w korzystaniu z mediów społecznościowych, starając się korzystać z ich pozytywnych aspektów, jednocześnie ograniczając wady.