Narzędzia sceptyka – Argument z autorytetu
Podsumowanie:
- Istnieje wiele podstępów, które można wykorzystać do zdobycia przewagi w kłótni lub przeciągnięcia słuchaczy na swoją stronę.
- Argument z autorytetu jest jednym z najczęstszych błędów logicznych.
- Argument ten jest często częścią efektu autorytetu, który sam w sobie jest uważany za błąd poznawczy.
Argument z autorytetu (tzw. odwołanie się do autorytetu) jest błędem logicznym, który zakłada, że powołanie się na eksperta jest wystarczającym argumentem. Znany jest również jako argumentum ad auctoritatem lub argumentum ad verecundiam (łac. argument do nieśmiałości). Argumenty z autorytetu mogą przybierać różne formy, a nawet stanowić dobre wsparcie dla danej przesłanki. Nie są one jednak decydujące.
Na przykład, jeśli ktoś twierdzi, że profesor Stephen Hawking nie wierzył w boga, a zatem bóg nie istnieje, jest to błędny argument z autorytetu. Profesor Hawking miał reputację genialnego fizyka, ale nieistnienie bogów wymaga lepszych argumentów niż tylko jego opinia. Z drugiej strony, cytowanie profesora Hawkinga na temat natury czarnych dziur może być uzasadnione ze względu na jego popartą licznymi naukowymi recenzjami ekspertyzę na ten temat [1]. Jednak nawet w tym przypadku warto zachować sceptyczne nastawienie, ponieważ prawdopodobnie po jego śmierci dokonał się w tej dziedzinie znaczny postęp.
Jak można się spodziewać, nawet rozsądnie sformułowany argument z autorytetu może być problematyczny w debacie. Można sobie łatwo wyobrazić, że „dwóch mówców cytujących książki przez cały dzień niczego by nie osiągnęło” [2].
Ogólnie rzecz biorąc, większość opinii pochodzi od autorytetów. Jako dzieci chłoniemy światopogląd naszych rodziców, nauczycieli, dalszej rodziny, instytucji biurokratycznych, proboszczów czy lokalnych wikariuszy. Rzadko kiedy autorytety te wyjaśniają swoje rozumowanie młodym i łatwowiernym; a jeszcze rzadziej same rozumieją, że to, co uważają za prawdziwe, może cierpieć z powodu logicznych i merytorycznych nieścisłości.
Innymi słowy, autorytet to medium, poprzez które przekazujemy naszą wiedzę i kulturę. Jednak ze względu na swoje doświadczenia zawodowe, ideologiczne i edukacyjne, ludzie mają tendencję do porzucania swoich autorytetów. Każda osoba, której poglądy polityczne oddaliły się od wartości rodzinnych i która wdała się w debatę polityczną z krewnym, może to potwierdzić. Czasami mamy też tendencję do odrzucania autorytetów, których poglądy stoją w jawnym konflikcie z postępem społecznym i duchem czasu – przykładem mogą tu być starsze pokolenia przejawiające ortodoksyjne przekonania religijne, rażący rasizm lub zaufanie do medycyny ludowej.
Z drugiej strony są ludzie cierpiący na efekt autorytetu, tj. tendencję do przypisywania wyższego przekonania opiniom autorytetów, nawet jeśli tenże autorytet wynika wyłącznie z tak nieistotnych czynników jak status finansowy, przynależność religijna lub sława. Za przykład może posłużyć celebrytka Gwyneth Paltrow, która sprzedawała swoim fanom potencjalnie szkodliwe produkty pseudomedyczne [3], lub lobbystka religijna Anjezë Gonxhe Bojaxhiu (znana również jako Matka Teresa), która rutynowo odmawiała swoim „pacjentom” osiągnięć współczesnej medycyny, chociaż „sama (…) w czasie napadów choroby serca i dolegliwości starczych zgłosiła się do niektórych z najlepszych i najdroższych klinik i szpitali na Zachodzie” [4]. Efekt autorytetu jest słusznie uważany za błąd poznawczy – gruntowny, konsekwentny i nieprawidłowy sposób oceny.
Postęp jest zawsze zależny od porzucenia opinii tworzonych przez autorytety. Gdyby autorytety poprzednich pokoleń wciąż forsowały swoje poglądy, nasza cywilizacja nigdy nie skorzystałaby z odkryć takich jak ewolucja czy astronomia heliocentryczna, którym zawsze sprzeciwiały się, a czasem nadal się sprzeciwiają, umysły konserwatywne.
Niestety, ludziom trudno jest przyznać, że u podstaw ich wierzeń leży omylny autorytet. Fakt ten może wyjaśniać, dlaczego młodsi chętniej zmieniają swoje poglądy. W końcu niewielu przyznałoby, że żyło przez lata lub dekady w błędnym zrozumieniu świata. W takich okolicznościach sceptyk powinien być wyjątkowo ostrożny wobec fałszywych argumentów i opinii, ponieważ gdy wejdą w nasz system wierzeń, są niezwykle trudne do wykorzenienia. Lub, jak to ujął Carl Sagan: „Jeśli nie jesteśmy w stanie zadawać sceptycznych pytań, przesłuchiwać tych, którzy mówią nam, że coś jest prawdą, być sceptycznym wobec tych u władzy, wtedy jesteśmy łakomym kąskiem dla kolejnego szarlatana – politycznego czy religijnego – który się przypałęta” [5].
Źródła:
- The Secular Web / Retrieved December 01 2021 from https://infidels.org/library/modern/mathew-logic/
- Long, Jason (2005). “Biblical Nonsense: A Review of the Bible for Doubting Christians”, Baseless Assertions. Iuniverse, 2021 Pine Lake Road, Suite 100, Lincoln, NE 68512. ISBN: 978-0-5957-8954-2 (ebk)
- Rolling Stone Magazine online / Retrieved December 01 2021 from https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/gwyneth-paltrow-goop-lab-netflix-941830/
- Hitchens, Christopher (2012). “The Missionary Position. Mother Teresa in Theory and Practice”; page 68. McClelland & Stewart, a division of Random House of Canada Limited, One Toronto Street, Toronto, Ontario, M5C 2V6. EISBN: 978-0-7710-3919-5
- Speakola. All speeches great and small. / Retrieved December 01 2021 from https://speakola.com/ideas/carl-sagan-science-last-interview-1996
- AlleyDog.com Psychology students’ best friend / Retrieved December 01 2021 from https://www.alleydog.com/glossary/definition.php?term=Authority+Bias
- Macmillan Dictionary / Retrieved December 01 2021 from https://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/cognitive-bias
- Macmillan Dictionary / Retrieved December 17 2021 from https://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/zeitgeist