Fałszywa równoważność

Fałszywa równoważność to podstęp, w którym mówca znajduje podobieństwa między dwiema rzeczami i próbuje zbudować między nimi równoważność, moralną lub inną. Stwierdzenie, że psy i koty mają ogony, a zatem psy są odpowiednikami kotów, byłoby uproszczonym przykładem tego nieudanego rozumowania. Kuszące może być natychmiastowe odrzucenie takiego argumentu z powodu fałszywej analogii. Jednak całkowite odrzucenie argumentu bez wyjaśnienia jego niuansów może mieć negatywny wpływ na słuchaczy.

Rosyjska inwazja na Ukrainę 24 lutego 2022 r. wywołała wojnę propagandową [1]. Obfitość sprzecznych informacji sprawia, że umiejętność wykrywania błędów logicznych i moralnych jest przydatna. Dobry przykład błędu moralnej równoważności dał Dmitrij Susłow z Rosyjskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w wywiadzie z dziennikarzem Mattem Frei 28 lutego 2022 r. Susłow wielokrotnie wspominał o inwazji USA na Irak i inne kraje jako ekwiwalent ataku na Ukrainę [2]. Takie podejście nie jest wyjątkowe; nawet osoba mniej związana z polityką Kremla mogłaby się zastanawiać, czym różni się atak na Ukrainę od, powiedzmy, inwazji na Irak pod rządami Saddama Husajna. Pytanie to zasługuje na odpowiedź.

O ile reżim Saddama Husajna charakteryzował się licznymi zbrodniami, m.in. „Kampania Saddama przeciwko Kurdom w latach 1987-1988 zabiła co najmniej 50 000, a być może nawet 100 000 Kurdów, Ukraina cieszyła się demokratycznie wybranym rządem i nie miała oficjalnych danych o ludobójstwie. Reżim iracki użył środków chemicznych, m. in. gazu musztardowego i środków paraliżujących w atakach na co najmniej 40 wiosek kurdyjskich w latach 1987-1988” [3] i popełnił wiele innych przestępstw odnotowanych przez Human Rights Watch [4]. Na Ukrainie przypadki łamania praw człowieka rzeczywiście zostały zgłoszone przez Amnesty International w 2020 r., choć rzekomo miały one miejsce przede wszystkim we wschodnich prowincjach – znajdujących się w rosyjskiej strefie wpływów [5]. Innymi słowy, „(…) reżim Saddama nie mógł trwać wiecznie jako system wyjęty spod prawa międzynarodowego, a zatem (…) całe społeczeństwo zasłużyło na chwilę wytchnienia (…)” [6]. Z drugiej strony Ukraina mogłaby kontynuować swoje demokratyczne istnienie w ramach prawa międzynarodowego bez trucia [7], uwięzienia [8] lub zabijania przeciwników politycznych reżimu [9], jak to miało miejsce zarówno w Rosji, jak i Iraku. Analogia jest więc raczej mocno naciągana i okazuje się próbą uzasadnienia działań o odmiennej motywacji.