Plastik jest wszędzie. Znajduje się w samochodach, komputerach, wodzie butelkowanej – a coraz częściej także w oceanach i w naszej wodzie pitnej. W tym artykule staramy się wyjaśnić dlaczego coraz więcej odpadów z tworzyw sztucznych trafia na wysypiska śmieci lub do oceanu, w jaki sposób oddziałują na nas w postaci mikroplastiku i czy stanowią zagrożenie dla zdrowia.

W dzisiejszych czasach wiele osób przyzwyczaiło się do jedzenia na wynos, a co za tym idzie, do plastikowych pojemników, w których to jedzenie jest dostarczane – czy to w formie butelek PET, folii samoprzylepnej, czy torebek plastikowych. Stosowanie takich pojemników to tylko jeden z przykładów ilustrujących powszechność używania przedmiotów z tworzyw sztucznych  w naszym społeczeństwie. Pomimo, że jednorazowe opakowania z plastiku mogą być wygodne dla konsumentów i opłacalne dla producentów, to generują one również ogromne ilości odpadów.

W 2018 r. w samych Stanach Zjednoczonych wytworzono 32 miliony ton odpadów z tworzyw sztucznych, z czego tylko 9% poddano recyklingowi; reszta została spalona (16%) lub trafiła na składowiska (75%) [1]. Taki rozkład przetwarzania odpadów z tworzyw sztucznych jest reprezentatywny dla większości krajów na naszej planecie [2] i wskazuje na kluczowy problem – tworzywa sztuczne niełatwo poddają się recyklingowi. Dzieje się tak częściowo dlatego, że istnieje wiele różnych rodzajów plastiku o różnych zastosowaniach. Żeby można było poddać recyklingowi jeden konkretny rodzaj tworzywa, nie może być ono zanieczyszczone innym rodzajem plastiku. Na przykład, proces recyklingu plastiku typu PET może zostać zmarnowany, jeśli zostanie on zanieczyszczony choćby niewielką ilością PCW [3]. Ponadto, w przypadku większości tworzyw sztucznych stosowanych w opakowaniach, takich jak PCW, recykling jest znacznie droższy niż nowa produkcja. Ponadto, nawet tworzywa, które ogólnie uważa się za nadające się do recyklingu, takie jak PET, są najczęściej przetwarzane na materiały niższej jakości, takie jak włóknina, które nie mogą być już poddane recyklingowi. Dlatego też powszechnie wybieranymi opcjami utylizacji tworzyw sztucznych są spalanie – które jest kontrowersyjne ze względu na uwalnianie szkodliwych substancji do atmosfery – lub składowanie – wymagające przestrzeni fizycznej, której jest coraz mniej [3].

W rezultacie, drastycznie rosnąca ilość odpadów z tworzyw sztucznych trafia do oceanów [4], gdzie prądy morskie gromadzą je w ogromne płaty pływających plastikowych śmieci. Najpopularniejszym przykładem takiej łaty jest Wielka Pacyficzna Plama Śmieci (tłum. – pl.Wikipedia.org) znajdująca się na północ od Hawajów [5]. Takie nagromadzenie odpadów z tworzyw sztucznych stanowi oczywiście poważne zagrożenie dla fauny morskiej [6]. Co więcej, ciągły ruch wody morskiej powoduje rozkład makroskopijnych odpadów plastikowych – takich jak kawałki opakowań – na drobne, cząsteczki mikroplastiku, które mogą przedostać się do krwiobiegu i narządów ryb i innych zwierząt morskich [7].

Podobne mikroplastiki odkryto także w wodzie pitnej [8], a nawet w tkankach ludzkich [7]. Naukowcy badają obecnie wpływ tych cząstek na zdrowie człowieka. Niektóre z tych badań wskazują, że ekspozycja na mikroplastik może prowadzić do reakcji zapalnej [9]. Mimo to, wielu ekspertów uważa, że aktualny stan wiedzy jest niewystarczający i dlatego wahają się przed wyciąganiem jednoznacznych wniosków [10].

Jest jednak jasne, że sposób postępowania z odpadami z tworzyw sztucznych na świecie nie jest zrównoważony. Z tego powodu pracuje się nad rozwiązaniem tego problemu. Jednym z nich może być stworzenie materiału plastikowego, który można by wielokrotnie i skutecznie poddawać recyklingowi [11]. Innym rozwiązaniem mogłoby być zastosowanie specjalnie wytwarzanych enzymów, które szybko rozkładają tworzywa sztuczne, takie jak PET, do ich prekursorów, tak aby można było z nich wytwarzać nowe tworzywa sztuczne [12]. Takie rozwiązania mogą kojarzyć się z science fiction, ale wiele z nich jest już w fazie badań i są bardzo obiecujące.

Natomiast my, konsumenci, możemy walczyć z rosnącą ilością odpadów z tworzyw sztucznych poprzez ograniczenie zakupu plastikowych artykułów jednorazowego użytku – nawet jeśli oznaczałoby to konieczność zamawiania mniejszej ilości jedzenia na wynos.