COVID-19 PL
Związek między szczepionką AstraZeneca przeciw SARS-CoV-2 a zakrzepami krwi

Związek między szczepionką AstraZeneca przeciw SARS-CoV-2 a zakrzepami krwi

Podsumowanie:

  • Wiele krajów zawiesiło wprowadzenie szczepionki AstraZeneca przeciwko SARS-CoV-2 z powodu możliwych działań niepożądanych.
  • Zdarzenia zatorowe i zakrzepowe po szczepieniu są bardzo rzadkie.
  • Komisja EMA (Europejskiej Agencji Leków) doszła do wniosku, że powiązanie jest prawdopodobnie oparte na spójności obrazów klinicznych.
  • Komisja wydała zalecenia dotyczące aktualizacji informacji o skutkach ubocznych preparatu Vaxzevria w celu uwzględnienia ich opisu i wprowadzenia dodatkowych ostrzeżeń dla pracowników służby zdrowia.
The connection between AstraZeneca SARS-CoV-2 vaccine and blood clots

Po wprowadzeniu szczepionek przeciw COVID-19 kilka krajów europejskich zawiesiło stosowanie preparatu Vaxzevria (z AstraZeneca / Oxford University) z powodu obaw przed zdarzeniami niepożądanymi [1]. Reakcje polegały na tworzeniu się skrzepów krwi, w wyniku których w bardzo rzadkich przypadkach dochodziło do zgonu [2]. Sygnały dotyczące bezpieczeństwa zostały ocenione przez Komitet ds. Oceny Ryzyka w ramach Nadzoru nad Bezpieczeństwem Farmakoterapii (Pharmacovigilance Risk Assessment Committee) i inne agencje Europejskiej Agencji Leków. Ocena wykazała mieszane wyniki, ale ze względu na powagę i spójność zastrzeżeń stwierdzono, że możliwy jest związek między skutkami śmiertelnymi a szczepionką. Niemniej jednak, komitet ponownie stwierdził, że korzyści wynikające ze szczepionki mogą nadal przewyższać ryzyko [3]. Czytelnicy zostaną tutaj zaznajomieni ze zdarzeniami niepożądanymi, wynikami raportu i zaleceniami.

The connection between AstraZeneca SARS-CoV-2 vaccine and blood clots_2
Picture by Marco Garbelli

Rozpatrywane przypadki obejmują w szczególności zdarzenia zatorowe (niedrożność naczyń krwionośnych) i zakrzepowe (skrzepy krwi) często związane z małą liczbą płytek krwi. Niedawno wykryto również zespół przesiąkania włośniczek, w którym zakrzepy, które uniemożliwiają odpływ krwi z mózgu (zakrzepica zatoki żylnej mózgu – CVST) oraz w jamie brzusznej (zakrzepica żył splanchnicznych), zaobserwowano u biorców szczepionki Vaxzevria, głównie u kobiet, od 0 do 16 dni po zabiegu. Zbadane przypadki wykazały, że pierwsze reakcje mogą wystąpić w pierwszych dniach po zaszczepieniu i mogą trwać kilka dni. Następnie następuje okres braku reakcji, a później (6-12 dni po szczepieniu) gwałtowne pogorszenie [3]. Pełny obraz kliniczny może na razie wymagać uzupełnienia. Na podstawie indywidualnych przypadków przypuszcza się, że za efekt może odpowiadać wywołany heparyną zespół trombocytopenii (zespół podobny do HITT). Zespół (HITT) jest wynikiem pojawienia się przeciwciał wytwarzanych przeciwko heparynie podawanej medycznie. Dla jasności zostało to nazwane immunologiczną małopłytkowością wywołaną przez szczepionkę (VIPIT), ponieważ nie ma wyraźnego związku z wcześniejszym stosowaniem heparyny [4].

 W celu dalszego zbadania potencjalnego związku między szczepionką a skrzepami krwi przeprowadzono analizę statystyczną. Komisja ds. Bezpieczeństwa EMA wykorzystała EudraVigilance (system monitorowania i analizy podejrzewanych działań niepożądanych produktów medycznych w UE [5]) oraz globalną bazę danych bezpieczeństwa AstraZeneca. Ponadto, ponownie oceniono dane przedkliniczne i kliniczne oraz przeanalizowano konkretne przypadki. Wyniki badań twórców szczepionki nie wykazały żadnych niepokojących sygnałów. Zdarzenia niepożądane miały charakter samoograniczający. Jednakże, po drugiej dawce obserwowano większą częstość spadku liczby płytek krwi, chociaż podobną tendencję stwierdzono też w grupie kontrolnej. W wielu analizach, dane z okresu po wprowadzeniu do obrotu wykazały 288-293 (daty graniczne marzec / kwiecień 2021, wartości zależą od źródła) incydenty zatorowe i zakrzepowe po zaszczepieniu blisko 20 milionów osób. 39–45 zakończyło się śmiercią. Ponadto, EMA wzięła pod uwagę analizę danych przeprowadzoną przez brytyjską Agencję ds. Regulacji Leków i Produktów Opieki Zdrowotnej (MHRA). Odsetek podejrzanych zdarzeń był zgodny z oczekiwanymi trendami. Innymi słowy, po wprowadzeniu szczepionki należy obserwować wzrost liczby takich niepożądanych zdarzeń, jeśli szczepionka jest czynnikiem sprawczym. MHRA, ani EMA nie były w stanie wykazać związku przyczynowego związanego z użyciem szczepionki [3].

 Pomimo stosunkowo wąskiego obrazu klinicznego omawianych przypadków, nie ustalono związku przyczynowego między szczepieniem a skutkami śmiertelnymi. Nie zidentyfikowano również żadnego potencjalnego ryzyka dla odbiorcy. Należy jednak pamiętać, że heterogeniczność danych i potencjalne niedostateczne wykrycie mogły mieć wpływ na wyniki [6]. Dokładna przyczyna takich skutków nie jest obecnie znana, ale przypuszcza się, że może nią być wektor adenowirusowy zastosowany w szczepionce [3]. Potwierdza to również fakt, że podobne sygnały dotyczące bezpieczeństwa zostały zgłoszone w przypadku szczepionki Johnson & Johnson w USA [7]. Warto zauważyć, że obie szczepionki wykorzystują różne wektory adenowirusowe, a zatem podobieństwo może być raczej skromne. Warto wspomnieć, że tego typu skutki obserwuje się znacznie częściej wśród pacjentów z COVID-19 – zapadalność na milion osób w grupie zakażonej wynosi 39 i, dla porównania, 4,1 w grupie zaszczepionych szczepionkami mRNA lub 5 w grupie zaszczepionych AstraZeneca [8]. Sama infekcja wirusowa może dostarczyć danych na temat potencjalnego mechanizmu w najbliższej przyszłości.

 Podsumowując, PRAC stwierdził, że – pomimo braku silnego związku między szczepionką a reakcjami – nie można wykluczyć związku. PRAC zalecił wówczas aktualizację Charakterystyki Produktu Leczniczego (ang. the Summary of Product Characteristics) i ulotki dołączonej do opakowania w celu uwzględnienia obrazu klinicznego i ostrzeżeń, o których pracownicy służby zdrowia powinni wiedzieć. Zdecydowanie zaleca się również zwrócenie się o pomoc lekarską, jeśli po szczepieniu wystąpią takie objawy, jak ból w klatce piersiowej lub brzuchu, duszność, obrzęk nóg, ból głowy, niewyraźne widzenie lub zasinienie skóry [9].

Bibliografia:

  1. https://www.sciencemag.org/news/2021/03/it-s-very-special-picture-why-vaccine-safety-experts-put-brakes-astrazeneca-s-covid-19
  2. https://www.sciencemag.org/news/2021/03/rare-clotting-disorder-may-cloud-worlds-hopes-astrazenecas-covid-19-vaccine
  3. https://www.ema.europa.eu/en/documents/prac-recommendation/signal-assessment-report-embolic-thrombotic-events-smq-covid-19-vaccine-chadox1-s-recombinant-covid_en.pdf
  4. Oldenburg J., et al. 2021. Diagnosis and Management of Vaccine-RelatedThrombosis following AstraZeneca COVID-19Vaccination: Guidance Statement from the GTH. Hämostaseologie. doi: 10.1055/a-1469-7481.
  5. https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/research-development/pharmacovigilance/eudravigilance
  6. Østergaard D. S., et al. 2021. Thromboembolism and the Oxford-AstraZeneca COVID-19 vaccine: side-effect or coincidence? Lancet, 397(10283):1441-1443. doi: 10.1016/S0140-6736(21)00762-5.
  7. https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-04-23/03-COVID-Shimabukuro-508.pdf
  8. Torjesen I. 2021 Covid-19: Risk of cerebral blood clots from disease is 10 times that from vaccination, study finds. BMJ 2021;373:n1005. doi: https://doi.org/10.1136/bmj.n1005.
  9. https://www.ema.europa.eu/en/news/covid-19-vaccine-astrazeneca-benefits-still-outweigh-risks-despite-possible-link-rare-blood-clots